Aleksander Formajster, znany również pod pseudonimem Olek, to postać, która zapisała się w historii jako ważny działacz komunistyczny. Urodził się w 1887 roku w Lubartowie, a swoją działalność polityczną oraz funkcjonariuszową prowadził do lat 30. XX wieku.
W trakcie swojego życia związany był z instytucjami takimi jak Czeka, GPU oraz NKWD, co podkreśla jego zaangażowanie w strukturach władzy komunistycznej. Zmarł 28 sierpnia 1937 roku w Moskwie, pozostawiając po sobie ślad w historii tej epoki.
Życiorys
Aleksander Formajster był synem Romana, który pełnił rolę administratora w majątku Puławskiego Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa znajdującym się w Końskowoli. Edukację rozpoczął w Puławach, gdzie ukończył cztery klasy szkoły miejskiej. W 1903 roku podjął krótkotrwałą współpracę z Polską Partią Socjalistyczną (PPS), jednak to rok 1904 przyniósł trwałe zaangażowanie w Socjalno-Demokratycznej Partii Robotniczej Polski i Litwy (SDKPiL). W tej organizacji pełnił funkcję agitatora oraz kolportera literatury socjalistycznej.
W latach 1904–1905 był aktywnym członkiem Komitetu Południowego SDKPiL w Puławach. Jako jeden z czołowych działaczy Wojskowo-Rewolucyjnej Organizacji (WRO), prowadził działania mające na celu mobilizację studentów z Instytutu Puławskiego, żołnierzy z tamtejszego garnizonu oraz chłopów z powiatów puławskiego i lubartowskiego. W czasie rewolucji 1905 roku, w kwietniu, współorganizował nieudane powstanie puławskich żołnierzy.
W październiku 1905 roku brał udział w wiecach studenckich, gdzie wygłaszał przemówienia. W styczniu 1906 roku został aresztowany pod zarzutem zabójstwa strażnika ziemskiego w Markuszowie, co zakończyło się skazaniem go na karę śmierci, która w październiku została zamieniona na dożywotnią katorgę. Pomimo trudnych warunków, w latach 1907–1917 odbywał zesłanie na wschodniej Syberii.
Po rewolucji lutowej uzyskał wolność, a od kwietnia 1917 roku działał w moskiewskim ugrupowaniu SDKPiL. Od grudnia 1918 roku wstąpił w szeregi Komunistycznej Partii Robotniczej Polski/Komunistycznej Partii Polski (KPRP/KPP). Wiosną 1917 roku pracował w milicji robotniczej w Moskwie, a od czerwca 1917 do lutego 1918 reprezentował milicjantów przynależących do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) w Komitecie Wykonawczym Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (RDRiŻ) w Kisłowodzku.
Od lutego do września 1918 roku, współorganizował komuny rolne w guberni moskiewskiej. Następnie walczył w Zachodniej Dywizji Strzelców, pełniąc zadania komisarza, w tym w lotnym oddziale w Wilnie (styczeń-marzec 1919). Wkrótce potem objął stanowisko naczelnika milicji w Wilnie. Od maja do końca grudnia 1919 roku był komisarzem oddziału Czeki w Mińsku. W latach 1919–1936 pełnił funkcje wyższego rangą funkcjonariusza Czeki, GPU oraz NKWD w Moskwie, Smoleńsku i Charkowie.
Od 16 stycznia 1936 roku był kierownikiem Tajnego Wydziału Międzynarodówki Komunistycznej (MK) w Moskwie, a także zastępcą kierownika wydziału odpowiedzialnego za łączność międzynarodową. W trakcie wielkiej czystki, 17 maja 1937 roku, został aresztowany przez NKWD. 25 sierpnia tego samego roku, na podstawie decyzji „trójki” NKWD, został skazany na śmierć za „zdradę ojczyzny” i rozstrzelany 28 sierpnia 1937 roku. Po śmierci został skremowany w krematorium na Cmentarzu Dońskim, gdzie jego grób pozostaje anonimowy.
Rehabilitację Aleksandra Formajstera przeprowadzono 22 grudnia 1958 roku, dokonując na jego rzecz postanowienia sądu wojskowego Moskiewskiego Okręgu Wojskowego.
Oceń: Aleksander Formajster