Janusz Aleksander Sanguszko, znany z herbu Pogoń Litewska, to postać, która urodziła się 5 maja 1712 roku w Lewartowie i zmarła 14 września 1775 roku w Dubnie. Był on generałem major piechoty wojsk koronnych od 1746 roku, a swoje znaczące zasługi dla Litwy zaznaczył również pełniąc funkcję miecznika wielkiego litewskiego od 1735 roku oraz marszałka nadwornego litewskiego w latach 1750-1760. Poza tym, był VIII i ostatnim ordynatem Ostrogskim, a także starostą czerkaskim i winnickim.
Janusz był synem Pawła Karola, marszałka wielkiego litewskiego, oraz bratem takich osobistości jak Janusz Modest, starosta krzemieniecki, czy Józef Paulin, także marszałek wielki litewski. Wilgotnym pyskiem powiązań rodzinnych wspierał go dziadek, Józef Karol Lubomirski, marszałek wielki koronny, co podkreślało jego znaczenie w ówczesnym życiu politycznym. Od 1733 roku był właścicielem Klimontowa.
Warto zaznaczyć, że za życia Sanguszko był znany jako hulaka i utracjusz. W 1753 roku, przeprowadzając tzw. „transakcję kolbuszowską”, doprowadził do podziału ordynacji ostrogskiej, co stało się przyczyną wielkiego skandalu polityczno-dyplomatycznego i miało istotny wpływ na kształtowanie się wewnętrznych relacji w Rzeczypospolitej.
Sanguszko jest również one z nielicznych znanych homoseksualistów w historii Polski. Choć w 1731 roku poślubił Konstancję Denhoff, związek ten zakończył się szybko, a po śmierci ojca w 1751 roku, Janusz wystąpił o unieważnienie małżeństwa, co jednak nie zostało zrealizowane. Jego kontakty z mężczyznami były dość kontrowersyjne; miał romans z sekretarzem Kazimierzem Chylińskim, który skończył się w 1748 roku interwencją ojca i aresztowaniem Chylińskiego pod zarzutem oszustw. Innym z jego kochanków był Karol Szydłowski, któremu Janusz podarował miasto Koźmin oraz siedemnaście wsi.
Pod wpływem presji ze strony ojca, Sanguszko ograniczył swoje kontakty i nie afiszował się z nimi, jednak po śmierci ojca powrócił do jawnego życia z licznymi faworytami. W polityce również odgrywał ważną rolę, będąc elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku z województwa witebskiego. Zasługi Janusza Aleksandra Sanguszki zostały uhonorowane przyznaniem mu Orderu Orła Białego dnia 11 sierpnia 1736 roku w Dreźnie.
Przypisy
- JarosławJ. Pietrzak „Cokolwiek serca i afektu Pańskiego mieć dla siebie upraszam”. Dzieje romansu księcia Janusza Aleksandra Sanguszki z jego sekretarzem Kazimierzem Chylińskim, „Klio”, 27 (4), 2013, s. 3–32, DOI: 10.12775/KLIO.2013.049, ISSN 1643-8191 [dostęp 21.11.2019 r.] (pol.).
- nina.gov.pl: Janusz Aleksander Sanguszko. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 03.01.2017 r.]
- nina.gov.pl: Konstancja Kolumba Sanguszkowa. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 03.01.2017 r.]
- Tomasz Ciesielski, Generałowie wojska koronnego w latach 1717–1763, w: Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, Zabrze 2011, s. 468.
- PiotrP. Oczko, Dlaczego nie chcę pisać o staropolskich samcołożnikach? Przyczynek do „archeologii” gay studies w Polsce, „Teksty Drugie”, 2008 (5), s. 39–40.
- Akt elekcyi Roku Tysiąc Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 88.
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Mirosław Granat | Joanna Narkiewicz | Marek Kos | Rafał Patyra | Grzegorz Pastuszak (inżynier) | Ewa PisiewiczOceń: Janusz Aleksander Sanguszko